bruce lee kimdir?

Bruce Jun Fan Lee, (d. 27 Kasım 1940, San Francisco, ö. 20 Temmuz 1973, Hong Kong). Çin kökenli aktör ve Kung Fu savunma sanatı ustası. Lee Jun Fan Kantonca adı.

Bruce Lee, Amerika doğumlu Çin kökenlidir. San Francisco'daki Chinese Hospital hastanesinde dünyaya gelmiştir. Babası Lee Hoi-Chuen Çinli, annesi Grace Lee yarı Alman yarı Çinlidir. Bruce Lee Jeet Kune Do (Türkçe durduran yumruk yolu) adını verdiği bir savunma sanatı sistemi geliştirdi.

Usta Sifudan Yip Man Hong Kong şehrinde ilk savaş sanatları eğitimi aldı. 20 Temmuz 1973 Hong Kong'da beyninde oluşan ödem sonucu hayatını kaybetmiştir.


Hayatı San Francisco'da doğan Lee'nin asıl adı Lee Jun'dır. İsmini doğumunda hazır bulunan doktor verdi. Babası ve annesi, Çin operasında oyuncuydu. Lee doğduğunda, bir turne için Birleşik Devletlerde bulunuyorlardı. Doğuştan sağ bacağı diğerinden kısaydı. Ailesi, sakatlığının üstesinden gelebilmesi için Kung Fu öğrenmesini istedi. 6 yaşındayken bile ilerideki hırçın, sert karakterini belli ediyordu. Lee Kung Fu tekniklerini bilinçsiz bir şekilde öğrenmeye başladıktan sonra, 1954'de ünlü Kung Fu Ustası Sifu Yip Manın öğrencisi olarak Wing Chun sistemini çalışmaya karar verdi. İlerleyen zamanlarda da Wing Chun sistemine boks çalışmalarını da eklemeye başladı.

Sık sık karıştığı sokak kavgalarından dolayı kötü şöhret edinince doğduğu Amerika Birleşik Devletleri'ne gider. Washington Üniversitesi'nin Felsefe Bölümüne yazılır. Bir yandan okula devam ederken, bir yandan da Amerikalılara Çin Kültürü'nün zenginliğini anlatmak için o güne kadar Çinlilerden başkasına öğretilmesi yasak olan olan Kung Fu dersleri vermeye başlar. Bu amaçla kendi adını taşıyan JUN FAN KUNG FU adında bir okul açar. Bu spor okulu 1963 yılına kadar açık kaldı. Yine aynı yıl Amerikalı Linda Emery ile evlendi. Lee daha sonra Oaklandda ikinci okulunu açtı. Burada geniş bir kitleye, Amerikalılara yabancı olan bu sanatın ne kadar geniş içerikli ve derin felsefeye sahip olduğunu ispatladı.

İlk uzun metrajlı filmi; Çinli prodüktör Raymond Chowun yeni kurduğu film şirketi Golden Harvestla çekilen için Big Boss(Büyük Patron)dur. Film Hong Kong ve güneydoğu Asya bölgesinde şimdiye kadar kırılmış tüm gişe rekorlarını alt üst ederek büyük bir patlama yaptı. Bunun üzerine Asya milliyetçiliğinin işlendiği Fist of Fury(Öfkenin Yumruğu) filminde oynadı. Lee'nin bu filmlerinde kendisine özgün stilini de görmek mümkündür. Hong Kong film sanayinde avantür filmlerin hareketli sahnelerine Bruce Lee'nin Hollywood tecrübesi ile olağanüstü koreografileri yeni bir boyut kazandırmıştır. Dönemin süper starı Wang Yu bile onun altında bir role razı hale gelmişti. Büyük Usta çekilen filmin güzel olması için dövüş sahnelerinin koreografisini düzenlerken gece gündüz demeden çalışıyordu. Hareketli sahneler için uzun plan çekimler yapar, yüksek tekmeler kullanır, Escriamanın (silahlı dövüş sanatı) Nunchaku, Bo, Kali, bıçaklar ve küçük Çin okları gibi tüm silahlarını kullanarak dövüş sahnesini olağanüstü artistlik figürlerle süslerdi.

Bruce Lee kalitesi ile Kung Fu sineması sektörüne yeni bir boyut kazandırdı. Escrima ustası Dan Inosanto, Lee'nin özgün stili Jeet Kune Donun kesinlikle gösteriye yönelik olmadığını, aksine çok gerçekçi, fantezisi olmayan, vücut hareketlerinin işlevine uygun bir spor olduğunu söyler. Lee'nin komple bir sporcu olduğunu, Jeet Kune Donun da gerçek bir dövüşte çok etkili bir sistem olduğunu hararetle savunur. Bunun yanında Bruce Leenin de çok iyi bir aktör olduğundan, dövüş sanatını beyaz perdede fantastik bir şov olarak seyirciye sergilemeyi becerebildiğini söyler. İşte bu yüzdendir ki; filmleri dünya sinema klasikleri arasına girmiştir.

Bruce Leenin üçüncü filmi Way of The Dragon(Ejderin Yolu) oldu. Bu filmde Lee'nin yanında yardımcı oyuncu olarak, Amerikada yedi defa karate şampiyonu olmuş Chuck Norrisi görüyoruz. Filmin final mücadelesinde ise adeta Karate ve Kung Fu'nun üstünlük mücadelesi sergileniyor. Bruce Lee'nin her filminde bir diğerine nazaran yenilikler göze çarpmaktadır. Bruce Leeyi zirveye taşıyan film ise, Dan İnosantio ve Kerim Abdül Cabbar ile Game of Death(Ölüm Oyunu)dur. Amerikan filmlerinde başrol oynamayı çok isteyen ancak bunu başaramayan Lee, dördüncü filmini çekerken Amerikalı yapımcılardan başrol oynayacağı bir film teklifi geldi. Bunun üzerine sanatçı Ölüm Oyunu filmini yarıda bırakarak, Çin-Amerikan ortak yapımı olan Enter The Dragon(Ejder Kalesi) filmini çekti. Amerikan Sinemasında ve Uzakdoğu film sanayinde süper starlığa yükselen Lee Ölüm Oyunu adlı filmini tamamlayamadan öldü.

Ölmeden önce kaleme aldığı Tao of Jeet Kune Do adlı kitabı, ölümünden iki yıl sonra 1975 yılında, karısı Linda Lee tarafından yayınlandı.

Bruce Lee hayatında 4 öğrencilerine Jeet Kune Do hocası olma lisansı verdi. Bunlar Taky Kimura, James Yimm Lee, Dan Inosanto ve Ted Wong.


BRUCE LEEnin hayatı

DOĞUMU GENÇLİĞİ

Babası çinli bir komedyen aynı zamanda rütbeli bir askerdi.O sıralar tatil ve iş için ABD ye gitmişlerdi.Annesi ona hamileydi o sıralar.Ve Los Angeles ta Çin takvimine göre EJDER YILI EJDER SAATİNDE bir doğum gerçekleştirmişti.Tabi doğumundan sonra anne Lee biraz bitkindi.Bu çekik gözlü çocuk hemşireler tarafından çok seviliyordu.Hatta bir tanesi ona BRUCE demeye başlamıştı.Daha sonra çocuk için ABD pasaportu ve kimliği gerekiyordu.babasının soyadı da Lee olduğundan ,çıkartılan bu mecburi kimlikte çocuğun ismi BRUCE LEE idi. Daha sonra ailesiyle birlikte Hong Kong a döndüler.

Babası daha aylıkken ona tiyatro oyununda bir rol vermişti bile.Tek işi sahned durmaktı.6 yaşına kadar babasının sayesinde bir çok filimde çocuk oyuncu olarak oynamıştır.Daha sonra yasındaki filimlerinde kötü çocuk rollerini oynamıştır.Daha 6 yaşında iken attığı taklalarla akrobatik bir çocuk olduğunu gören film yönetmenleri babasını bu çocuk için mücdelemişlerdi.( Ölüm Oyunu filmine bakılabilir}. daha sonra 15 yasında sorunları olan bir genç çocuk rolünü oynamıştı ablasıyla birlikte.Gençlik döneminde de ara ara dramatik filmlerde küçük roller alıyordu Lee Jun Fan.

Kung Fu ya Geçiş-ABD ye yolculuk

Lee 13 yaşına geldiğinde babasından TAİ CHİ dersleri almaya başlamıştı. Fakat aynı yaşta girdiği bir sokak kavgasında dayak yiyene kadar bu sporla ciddi olarak ilgilenmedi.Bu kavgadan sonra BÜYÜK USTA YİP MAN la tanışır ve zaman kaybetmeden WİNG CHUN KUNG FU dersleri başlar.Yip Man ın öğretme stili öğrenciye göredir.herkese yataneğine kapasitesine göre dersler veriyordu.[ Bunu öğrencisi wong söylüyor} . Bu sıralar Lee nin yeteneğini anlamıştı YİP usta.YİP MAN ın Çin deki Lakabı BÜYÜK EJDER dir.O da talebesi olan Lee ye KÜÇÜK EJDER lakabını takmıştır.Bunu en büyük öğrencilerine bile yapmamıştır.Bunun sebebini ise Lee nin arasıra yaptığı müsabakalarda kendisinden büyük öğrencileri yenmesine bağlamıştı.Lee nin wing chun bilgisi ilerledikçe girdiği sokak kavgası sayısı da artıyordu.

Hong Kong da düzenlenen BOX şampiyonalarında ( bildiğimiz box} üst üste 3 şampiyonluğu olan James....( soyadını unuttum} yenip şampiyonluğu almıştı.Aynı yıl içerisinde Hong Kong da ÇAÇA DANSI şampiyonu olmuştu.Tüm bunlara rağmen Lee halen sokak kavgalarına karışıyordu.Lise yi de bırakmıştı.Sonuç olarak babası ünlü bir oyuncuydu ve Lee nin döğüşerek ailelerine leke getirmesini istemiyorlardı.En son olarak bir inşaatın bacasında hasmının bir kolunu ve bacağını kırdığı kavga babasının sabrını taşıran damla olmuştu .Artık babası onu abd ye yollama kararı almıştı.Ve yanın da götürdüğü tek şey 100 abd doları ve kung fu bilgileri idi.

ABD yılları

İlk gittiğinde bir lokantada garsonluk yapıyordu.Daha sonra bu işin kendisine göre bişey olmadığına karar verdi ve işi terketti.Biraz birktirdiği para vardı birazartan parası.İlk başta bir bina kiraladı WİNG CHUN KUNG FU dersleri için.Okulunun adı JUN FAN GUNG FU SCHOOL du.Bu okulda yavaş yavaş öğrenci topluyordu.Bir yandanda üniversite öğrenimine devam ediyordu.İsmini unuttuğum bir üniversitede HEGEL VE KANT üzerine tezler hazırlamıştı.Bu üniversitenin FELSEFE bölümünü bitirmişti.Bu sıralar amerikalılar kung fuyla ilk defa bruce ile tanıstılar doğal olarak Bruce diye bi çinlinin namı yayılıyordu Los Angeles a.Daha sonra diğer box ve taekwon do okulları bu durumdan rahatsız olmuşlardı.

Öğrencilerin fesat çıkarmasından bu okulların hocaları ile Bruce maçlar yaptılar.Bruce bu maçların hiç birini kaybetmedi.Ama yaptığı son maçta biraz zorlanmıştı.Bundan sonra döğüş sisteminde yani bi şeyler eklemesi gerektiğine karar verdi.Bu kazandığı maçlar ona ünvan yaptırdı.Diğer okullardan da öğrencilerde bruce un yanına geliyorlardı.Artık Bruce 3. okulunu da açmıştı.Bu sırada çinliler kung fuyu başkalarına öğretilmesine karşıydı.Doğal olarak çinliler az konusur ve bildiklerini baskalarına anlatmazlardı.Hatta Lee bir KUNG FU kitabı bile yazmıştı .Ama Lee ye göre durum böyle olmamalıydı.En sonunda onu aşşağılamak için ÇİNDEN seçtikleri bir döğüşçü gönderdiler.Çinli geldi ve Bruce şunları söyledi: Senin burada başkalarına kung fu öğretmeni istemiyoruz.Senle döğüşeceğim eğer yenersen devam edersin aksi halde bu okulu kapatırsın.

Bruce bu PİRİNÇ YİYENİ 3 dakka içerisinde halletmiştir.Ve kime istersem ona öğretirim dedi.Ne yani sadece çinlilerde mi irade ve yetenek var diğer ırklarda da hiç bir şey yok mu.Şeklinde karşılık vermişti Lee .

JEET KUNE DO doğuyor.

Lee wing Chun Kung Fu da SİSUK 3. GRAD bir döğüşçüydü( oldukça yüksek bir derece} .Zaten WİNG CHUN EN MÜKEMMEL DÖĞÜŞ SANATIDIR.Ama ona göre bu stilde bir çok gereksiz ve karışık hareketler vardı.Özellikle dini öğeler döğüş sanatında bir çok gereksiz hareketlet olusturuyordu ona göre.Ve bu tip hareketlerin sokakta hiç bir iş yapmadığını savunuyoırdu.Artık yeni bir stil üzerinde duruyordu.

Daha sık box çalışıyordu Lee.O sıralar özel hocalar tutuyordu Lee .Mesela DÜNYA TAEKWON DO nun BABASI olarak bilinen JOHN RHEE.Bu hoca Lee ye taekwondo göstermiştir.Daha sonra Lİ Jan Jae( Ölüm Oyunundaki Judocu} Bruce a Judo Aikido göstermiştir.Bu hoca su an Judo Grand Master dır.Bu hocaların hiç bhii kalkıpta biz ona sunları gösterdik biz ondan iyiydik dememişlerdir.Çünkü Lee de onlara Wing Chun kung fu göstermişti.Hatta aksine Lee nin kendilerinden iyi olduğundan bahsetmişlerdi.

Mesela John Rhee Fury in Red isimli belgeselde Lee ile ringe çıkmaya yanasmadığı söylüyor.Onun yumruklarını gördükten sonra.Lee bunlarla yetinmemiş Box-Kick Box-Muay Thai-Judo-Aikido-Karate-Tai Chi-Kendo-Taekwon do- İp Chun-Hapkido-Güreş-Jiu Jitsu-Brezilya Jiu Jitsu su.... çalışmıştır.Ayrıca bunları tek tek çizip gerekli olanları alıp gereksizleri( dini budist öğeleri} atarak JEET KUNE DO yu çıkarmıştır.Ve abd ye gittiğinden bu yana Lee GÜNDE 8 SAAT HAFTADA 6 GÜN İDMAN YAPIYORDU

ADI duyulmaya başlıyor

1964 yılında düzenlenen ED PARKER turnuvasına Bruce Lee de ED PARKER onurkonuğu olarak çağrılıyor.Bu Oakland dan gelen yetenek için büyük bir fırsattı.Lee yi Jeet Kune Do kurucusu ve Çin KUNGFU ÜSTADI olarak alons etmişlerdi.Lee bu turnuvada yetenekleri gösteriyordu.Özellikle 2.5 cm yaptığı vuruş rakibini 2 m ötedeki sandelyeye oturtmuştu.Bu tüm dikkatleri onun üzerine çekmişti.Çünkü daha önce böyle bi şeyi görmemişlerdi.Filim bazı kısmı Fury in Red isimli belgeselde gösteriliyor.Özellikle wing chun kung fu el vuruş hızını ve Efsanevi tekmelerini izleyenler daha önce görmediklerini o gün görmüşlerdi.Başta ÜNLÜ KARATE ÜSTADI ED PARKER olmak üzere herkez etkilenmişti.Bunu Fury İn Red isili belgeselde Ed Parkerın oğlu anlatyor.Ed Parker şöyle demiş: Bu hayatımda gördüğüm en hızlı ve en güçlü döğüşçü.

Bu turnuva William Dooger n gözlerini kamaştırdı.Ve ona dizi film teklifinde bulundular.Daha sonra katıldığı bir döğüş turnuvası vardı.Bu Lee nin Box maçından sonra yaptığı iilk turnuva maçıydı.Burada yaptığı maçların en uzunu 4 sn SÜRMÜŞTÜ.En kısası ise 1.2( bir nokta iki}.Bu müthiş turnuvann görüntülerini www.ebay.com da bulabilirsiniz.

Kamera karşısında Lee

Lee bu dizi tekliflerini kabul eder.Long Street de oynar.ama bir çinli olarak onu küçümserler.Daha sonra KATO rolünü oynadığı Yeşil Arı dizisinde maskeli bir döğüşçüyü canlandırır.Lee müthiş performans göstermesine rağmen sadece gözleri çekik diye rolü David Carradine ye verirler.Lee bu olaya çok kızmıştır.( Bu film geçenlerde kara maske isimli filmine benzerdir.Jet Li adeta filmin devamını getirmeye çalışmıştır bir çekik gözlü olarak] Daha sonra dizilerde oynamayı düşünmez.

Bir yandan da kung fu ve jeet kune do öğretimine devam eder.Bu turnuvalar ve dizi filmleri ona tanınmış isimlerin öğrencilik yapmasına sebep olur.Bu isimlerin başında James Coburn-Steve Maqquen-Karem Abdul Cabbar vardır.Bunlara saati 250 dolardan ders vermiştir( iyi para valla bizde 25 milyon} .Daha sonra öğrencilerin listesine Chuck Norris katılmıştır.Bruce den jeet kune do ve kungfu dersleri almıştır.Hem de 7 kez üst üste karate şampiyonu olmasına rağmen.( Bruce la yaptıkları gerçek bir maç vardır bunu daha sonra yazcağım inş.}Ejder Kalesinin çekimleri sırasında David Chiang a da ders vermiştir.

Efsane Oluyor

Hong Kong a döndükten sonra Golden Harvest ve Shaw Brothers film şirketleri Ona Proje teklif ederler.Lee Golden Harvest i seçer.Çünkü diğerlerinin şartları daha ağırdır.Burda İlşk filmi olan BİG BOSS çekilir.Bu ilk filimdir . Ama bu filmde Lee ye tam olarak basrol vermediler ve tam olarak bu filimde lee nin sözü geçmedi.Daha sonra Fist of Fury çekildi.Bu filimde Asya Milliyetçiliği ele alındı.Bu filim için zamanın DÜNYA TAEKWON DO ŞAMPİYONUNA teklif götürür Bruce( ismi neydi hatırlamıyorum}.Ama adamın cevabı şuydu: Bi filim için senden dayak yemem ben. :=}

Fist of Fury gişe rekoru kırdı.Su an hale asyada geçilemedi. Way of the Dragon için Romaya gitti.Filmin çekimi için sadece 3 hafta izin vermişlerdi Lee ye İtalyan Bakanlığı.Bu yüzden bu film tam manasıyla doyurucu değildir bana göre.Bu filmde C.norrisi dövmüştür.İlk kez film dünyasında amerikalı biri bir çinliden dayak yemiştir.Bu da Lee nin Çinlilerce çok çok sevilmesine neden olmuştur.Artık Lee kahramandır. Ölüm Oyunu nun çekimlerine başlamıştı.

yaklaşık bi 100 dk film çekmişti ama filmi yarıda bırakarak warner bross un ENTER THE DRAGOn filmine geçer.ABD ÇİN ortak yapımı olan bu film en iyi döğüş filmi olarak kabul edilir.Lee bu film esnasında bir çok kişiyi dövmüştür gercek hayatta.Çünkü artık hong kong lu film yapımcıları Lee yi yenen AÇık çek ve film teklif ediyorlardı.Lee bunların hiç birinden dayak yememiştir.BOB WALL ( OHARA ] anlatıyor fury in red de.Ejder Kalesinin bir başka özelliği ise Jackie Chan-* Juen Biao-SAmo Hung gibi usta aktörlerin de dublör olarak yer almasıdır.Mesela filmin en basındaki şişman döğüşçü SAMO HUNG dur.

EFSANE ÖLÜYOR

Ejder kalesini bitiren Lee yarım kalan ölüm oyunun bitirmek için hong kong döner.Betty Ting Pei isimli arkadasının evinde basının ağrıdığını söyler.Arkadası ona bir hap verir ve Lee yatağından b,ir daha kalkmaz.Kung Fu dünyası BÜYÜK BİR USTAYI KAYBETMİŞ OLUR ARTIK